Mantel-zoomvegetatie
De overgang tussen bos en gras is de mantel-zoom vegetatie. De mantel is de struiklaag die tegen het bos aanligt, de zoom is de strook met hoge kruiden die voor de mantel ligt op de overgang naar het grasland.
Dit soort plekken zijn zeer soortenrijk en divers, want de soorten uit het grasland en uit het bos komen hier samen. Mantel-zoomvegetaties staan vol met hoge bloeiende kruiden en besdragende struiken en liggen beschut tegen weer en wind. Hierdoor zijn ze aantrekkelijk voor veel dieren. Vlinders warmen hier op in de zon, vogels eten bessen, bijen verzamelen stuifmeel op de bloeiende struiken en putters eten de zaden uit de kruiden in de winter.
Klik op de illustratie voor een grotere afbeelding.
Ontwerp
Mantel-zoomvegetaties zijn te creëren door verandering van het beheer. Ga eerst na hoe de bosranden er nu uit zien. Is het een strakke overgang van bos naar gazon? Is er een laag met struiken aanwezig, oftewel een mantel? Zijn er al hoge kruiden aanwezig, zoals varens, koninginnenkruid, fluitenkruid of dagkoekoeksbloem, oftewel een zoom? Bij een strakke overgang of het deels ontbreken van mantel of zoom kun je een mantel-zoomvegetatie creëren, afhankelijk van de hoeveelheid ruimte.
- Bij weinig ruimte: interne bosrand omvormen.
- Bij genoeg ruimte: externe bosrand omvormen.
Interne bosrand
Op locaties met weinig ruimte en als het bos genoeg diepte heeft, kan de bosrand intern worden omgevormd naar een mantel-zoomvegetatie. Hierbij wordt het buitenste deel (2-5 meter) van het bos gekapt of gerooid. Op plekken waar het bos niet erg diep is kan in plaats van een gehele strook hier en daar een inham van 2-3 meter diep gekapt worden. Op deze manier ontstaan er plekken met kansen voor struiken en hoge kruiden, zonder al te veel bosoppervlak op te offeren. Naar verwachting zullen inheemse struiken spontaan opkomen. Mocht dit niet het geval zijn dan er voor gekozen worden inheemse en streekeigen struiken aan te planten.
Externe bosrand
Op locaties met genoeg ruimte is de externe bosrand omvormen een betere aanpak. Dit bestaat uit het minder maaien van een zone van ca. 5-10 meter van het grasland, zodat struiken en hoge kruiden de kans krijgen te groeien. Eventueel kunnen enkele inheemse en streekeigen struiken worden aangeplant als start van de ontwikkeling. Rondom deze struiken kan zich dan een zoom ontwikkelen.
Beheer
Het beheer van de mantel-zoomvegetatie bestaat uit maaien van de zoom (zie hiervoor ook het maaiadvies van bloemrijk grasland). De mantel kan zo nu en dan gefaseerd afgezet worden. Dit beheer wordt aangeraden om de mantel-zoomvegetatie in stand te houden.
Mantel
Een mantel heeft weinig onderhoud nodig. Om te voorkomen dat de mantel na enige tijd in bos verandert, is het aan te raden om de boomsoorten die in de mantel groeien te verwijderen. De verwijderde bomen kunnen worden gebruikt voor een takkenhoop die kan dienen als voedselbron en schuilplaats voor verschillende diersoorten.
Struiken in de mantel hoeven niet beheerd te worden. Hoogstens kunnen woekerende struiken (met name bramen) met enige regelmaat worden ingeperkt door te snoeien. Niet woekerende bramen zijn zeer nuttig voor veel dieren; de bessen worden gegeten door vogels en de bloemen zijn een belangrijke stuifmeelbron voor bijen. Haal dus niet de hele braam weg.
Bij wilgen is het te adviseren om circa elke 3-5 jaar in de winter te snoeien. Van de wilgentenen kan een takkenril gemaakt worden. Dit biedt een schuilplaats voor egels en vogels.
Zoom
Zomen kunnen het best gefaseerd gemaaid worden. Maai bijvoorbeeld elke drie jaar een zone van 3-5 meter vanuit de bosrand. Door elk jaar een derde van de zoom te maaien is na drie jaar de volledige zone gefaseerd gemaaid. Op plekken met veel brandnetels of distels kan de maaifrequentie iets verhoogd worden. Maai zeker niet alle brandnetels en distels weg, deze hebben veel waarde voor vlinders! Net als bij het kruidenrijk grasland moet het maaisel worden afgevoerd. Het beste maaitijdstip is in de nazomer. Eenmaal een maaitijdstip gekozen moet deze elk jaar ongeveer hetzelfde blijven.
Of ga direct naar: