Natuurvriendelijke oevers
Een natuurvriendelijke oever is een door mensen ingerichte oever, waarbij de ontwikkeling van natuur zo veel mogelijk wordt gestimuleerd. Het is een imitatie van een natuurlijke oever, een volledig door natuur ontstane oever.
Een natuurvriendelijke oever bestaat uit een geleidelijke overgang van water naar land. Dit verloopt in verschillende zones. Vanuit het land gezien loopt dit als volgt:
Ontwerp
Maar hoe maak je een natuurvriendelijke oever? Simpel: door de oever flauw te maken, kan de vegetatie zich vanzelf gaan ontwikkelen. Een talud van 1:5 is ideaal (5 meter lengte voor 1 meter diepte), maar tot 1:2 is het minimale. Idealiter wordt de natuurvriendelijke oever in de lente (maart/april) aangelegd.
Een alternatief bij ruimtegebrek is de plasberm. Een plasberm is een natte oeverstrook met een diepte van 0 tot 50 cm onder het waterpeil. Dit creëert een ondiepe zone met water waarin oevervegetatie zich kan ontwikkelen. De minimale breedte van een plasberm is 1 meter, hoe breder de plasberm, hoe beter.
Na het aanleggen van de natuurvriendelijke oever of plasberm zullen planten zich vanzelf gaan vestigen. Bij een voedselrijke bodem (veel bramen, brandnetels en distels) is het mogelijk verstandig om bij aanleg de toplaag van de bodem te verwijderen. Hierdoor wordt de bodem voedselarmer en krijgen planten als brandnetels niet de overhand. Het is ook een optie om in te zaaien of in te planten.
Dit kan op meerdere manieren, maar het belangrijkste is om gebiedseigen, inheemse (d.w.z. uit Nederland afkomstige) planten te gebruiken. Vraag bijvoorbeeld advies bij een partij met zadenmengsels als Heem of Cruydt-Hoeck. Nieuwe planten inplanten kan het hele jaar door, alleen niet bij vorst. Het heeft de voorkeur om in het najaar te planten, omdat dan de grond nog warm is, zodat de wortels nog kunnen groeien voor ze in rust gaan.
Zaaien van een meerjarig mengsel kan het beste in het najaar. Hiermee wordt de natuurlijke zaadval nagebootst.
Zijn er al natuurvriendelijke oevers bij de watergangen en poelen? Dan valt er mogelijk nog wat te verbeteren met beheer.
Beheer
Om de natuurvriendelijke oever in stand te houden is beheer nodig. Beheermaatregelen zijn altijd verstorend voor veel dieren en controleer daarom vooraf altijd of er nesten of beschermde dieren aanwezig zijn en beperk de verstoring zo veel mogelijk. De beste periode voor het beheer is de nazomer en het begin van de herfst.
Het beheer van natuurvriendelijke oevers bestaat uit maaien en baggeren. Als zone 1 uit een vochtig bloemrijk grasland bestaat, kan dit het beste jaarlijks een keer gemaaid en afgevoerd worden in september of oktober. Dan zijn de planten uitgegroeid en gebloeid en trekken zich terug in de bodem. Als de bodemomstandigheden nog heel rijk zijn, is het aan te raden twee of zelfs drie keer per jaar te maaien om op deze manier voedingsstoffen uit de bodem af te voeren. Dit wordt ook wel verschralen genoemd.
Als er veel wilgen- of elzenboompjes beginnen te groeien, is het handig deze te rooien en de zones waar deze groeiden consequent te maaien.
Baggeren is schadelijk voor veel water- en oeverleven, maar wel noodzakelijk om te voorkomen dat een watergang dichtslibt en in land verandert. Beperk de baggerfrequentie dus zoveel mogelijk en bagger alleen wanneer nodig. In principe kun je hierbij uitgaan van een keer in de 10 jaar als er geen andere voorwaarden vanuit het waterschap op de watergang rusten. Voer de bagger altijd af; het op de oever laten liggen leidt tot sterke verruiging en groei van brandnetels en distels. De beste periode voor baggeren is september of oktober.
Bij zowel maaien als baggeren is het belangrijk om gefaseerd te werk te gaan. Maai of bagger dus niet alles in een keer, maar behoud een deel van de oever- en watervegetatie. Sla dus systematisch een stuk oever over, die dan volgend jaar wel meegaat met het onderhoud. Een richtlijn hiervoor is 20-30% overhouden.
Of ga direct naar: